Literaire bouwstenen

Literaire Bouwstenen: De helaasheid der dingen

Analyse van de ruimte

De helaasheid der dingen speelt zich af in het dorpje Reetveerdegem, het ultieme voorbeeld van een boerengat. Aangezien het boek een semiautobiografische roman is, zitten er ook verzonnen elementen in. Reetveerdegem is een verzonnen gemeente, maar deze is gebaseerd op de gemeente Nieuwkerke bij Aalst, Oost Vlaanderen. Daar is de schrijver, Dimitri Verhulst, opgegroeid. Reetveerdegem is de geografische ruimte waar het verhaal zich afspeelt.

De keuze om zon dorpje te creëren ligt natuurlijk bij de basis van het boek. Verhulst groeide op in een plattelandsdorpje, dat kon hij moeilijk veranderen in het boek. Toch besloot hij over een ander dorp te schrijven als basis van zijn jeugd. Dit is om praktisch redenen: Hij kon naar gelieve gebouwen of kroegen die hij in zijn verhaal nodig had toevoegen. Anderzijds veranderde hij de gevoelswaarde bij de plaats: Reetveerdegem klinkt veel meer als een boerengat dan Nieuwkerke, hij creëert een sfeer rond de plaats.

De sociale ruimte betreft de onderste lagen van de samenleving. De werklozen, de alcoholisten, enzovoorts. We krijgen veel te maken met de lage standen. Vandaar dat het boek zich ook in een ondermaats huis bevindt, een krot. Dit was weer om autobiografische redenen, dit is de echte jeugd van Dimitri Verhulst.

Dan heb je ook nog de symbolische ruimte. Wanneer Dimitri (het personage) uit Reetveerdegem vertrekt, naar internaat, staat dit bijvoorbeeld symbool voor het achterlaten van zijn oude bestaan. Hij probeert dat tenminste. En net zoals dat hem niet lukt, zijn bestaan achter zich laten, komt hij ook nog steeds terug op bezoek in Reetveerdegem. Waar de band tussen hem en zijn onkels ondertussen grotendeels is verdwenen.

De sfeerscheppende ruimte is de laatste. In Reetveerdegem vond ik de grote hoeveelheid aan café's opmerkelijk. Voor een klein boerengat heeft het een heleboel kroegen. Dit voorbeeld is een verwijzing naar alcoholisme, een belangrijk thema van het boek. Daarmee is het ook een beetje symbolisch.

Een ander mooi voorbeeld van sfeerscheppende ruimte is bij de grote drinkwedstrijd van Potrel. Ik citeer uit het hoofdstuk "de Ronde van Frankrijk", pagina 67: "Toen nog twaalf overblijvers die ochtend de caravan betraden begrepen zij dat de agenda lag opengeslagen op een historische dag. Het hele terrein stonk al heftig naar de zeik en de eau de javel waarmee Jowanneke de wielen van de caravan tevergeefs had proberen te bevrijden van het braaksel. Diezelfde braaklucht hing ook in de caravan, en de nicotine droop er inmiddels van het plastic plafond. Alle elementen waren in de juiste dosis aanwezig om geschiedenis te schrijven.

Hier heeft Verhulst een sfeer gezet voor het komende fragment. De ruimte die hij gecreëerd heeft, met braaksel, zeik, nicotine en alcohol is geeft weer hoe het er in het verhaal aan toe gaat. Deze bepaalde sfeer wordt nog veel vaker herhaalt in het boek, als de familie Verhulst weer eens op kroeg zit. Het is een manier om de lezer te laten voelen hoe het is daar in Reetveerdegem. Het maakt dat je de helaasheid der dingen niet alleen leest ,maar ook voelt.

Conclusie: Het verhaal speelt zich af in het aan-alcohol-nooit-genoeg boerengat Reetveerdegem, waarin we vooral kennis maken met de onderste lagen van de maatschappij. Het dorpje straalt het hele boek door de helaasheid der dingen uit, mede dankzij het grote aantal kroegen dat we erin kunnen terugvinden. In het dorp laat Verhulst alles achter, toch kan hij de plek niet loslaten.

Literaire Bouwsteen door Bob Mutsaerts

Geen opmerkingen:

Een reactie posten